آمازون در حال قبض روح ناشران است!/ «استفن کینگ»، «پل آستر»، «جان گریشام» و 900 نویسنده دیگر در اعتراض به آمازون نامه نوشتند

مجله فرهنگی هنری هفت راه – گروه کتاب: سایت «آمازون» در آستانه بیست سالگی با چالشی جدی مواجه شده است. نویسندگان و ناشران مطرح دنیا علیه زیاده خواهی‌های او موضع گرفته‌اند. متن زیر ضمن ارائه گزارشی در این رابطه، به ما کمک می‌کند تا گوشه‌ای از گسترش و اهمیت تجارت الکترونیک و کتاب دیجیتال در جهان و همچنین آفت‌ها و خطراتی که سیطره نگاه مادی به حوزه فرهنگ در پی دارد را درک کنیم:

تصاویری از انبار مرکزی فروشگاه اینترنتی آمازون. این فروشگاه اینترنتی که کار خود را با فروش کتاب آغاز کرده بود این روزها تقریبا هر چیز قابل خرید و فروشی را به اقصی نقاط دنیا ارسال می‌کند.

«تند بزرگ شو!» این شعار «جف بزوس» ميلياردر آمريکايي و صاحب فروشگاه اینترنتی کتاب «آمازون» است که این روزها نشان داده بدجوری به شعارش پایبند است و برای کسب درآمد میلیاردی و پیشگیری از ضررهای مالی که یقه کسب و کارش را گرفته و به نارضایتی سهام‌داران ختم شده، حاضر است روی حق نویسندگان و سایر کتاب‌فروشی‌های دنیا پا بگذارد.

یکی از مهم‌ترین اهداف آمازون به‌ویژه پس از ضررهای مالی اخیر که برای بزوس 126 میلیون دلار آب خورد، حذف ناشران از گردونه نشر کتاب‌های الکترونیک و عقد قراردادهای مستقیم با نویسندگان است. آمازون از یکی، دو سال قبل نه فقط با افت سهام شرکت روبرو بوده، بلکه اختلافاتی جدی با ناشران در آمریکا و اروپا داشته است. ماجرا بر سر درصد فروش کتاب‌های الکترونیک است. آمازون که از زیرساخت‌های قوی برای عرضه این کتاب‌ها در سراسر دنیا برخوردار است، دریافت 50 درصد از قیمت کتاب را حق خود می‌داند؛ اما به نظر ناشران دریافت 30 درصد از قیمت کتاب الکترونیک کافی است. اختلاف 20درصدی کارمزد تنها نگرانی ناشران نیست؛ آنها معتقدند که آمازون استقلالشان را سلب کرده و به تهدیدی جدی برای ناشران و نویسندگان و ادامه حیات آنها تبدیل شده است.

پترسون که از پردرآمدترین نویسندگان آمریکایی در چند سال اخیر است، آمازون را عاملی می‌داند که باعث شده خیلی از کتا‌بفروشی‌ها‌ و کتابخانه‌های محلی در بالتیمور، کالیفرنیا و… توان ادامه فعالیت خود را از دست بدهند. او معتقد است که ناشران، کتاب‌فروش‌ها و به‌طور کلی ادبیات در آمریکا در وضعیت بغرنجی قرار گرفته و آمازون یکی از مقصران اصلی این ماجراست. پترسون حتی برای کمک به ناشرانی که به دلیل فعالیت‌های آمازون متحمل ضرر شده‌اند، یک میلیون دلار کمک‌هزینه نیز در نظر گرفته است.

 

بازار عادلانه تر کتاب؛ خواسته اهالی نشر

 اختلاف آمازون با ناشران به همین جا ختم نشد و این شرکت که با اتهام جدی زورگویی با ناشران روبروست، تا مرداد ماه امسال جلوی عرضه، پیش خرید و تحویل به‌موقع کتاب‌های انتشارات‌های بزرگ آمریکایی همچون «اشت» را گرفته و در عوض به طور مستقیم با نویسندگان برای انتشار آثارشان وارد مذاکره شده و قرارداد می‌بندد. این درحالی است که بیش از 60 درصد بازار فروش کتاب‌های دیجیتالی در دست آمازون قرار دارد و حدود 90 درصد از کتاب‌های دیجیتالی اشت توسط آمازون فروخته می‌شود.

این اقدام آمازون اگر چه با هدف جلب حمایت نویسندگان در دوئل آمازون با سایر ناشران صورت گرفته بود؛ اما نتیجه‌اش نامه اعتراض‌آمیز 900 نویسنده مشهور دنیا از جمله «استفن کینگ»، «پل آستر»، «جان گریشام»، «جیمز پترسون»، «جاشوا فریس»، «جوزف اونیل»، «لی چایلد» و… بود که در نیویورک تایمز منتشر و موج جدیدی از اعتراضات را علیه اقدامات زورگویانه آمازون به دنبال داشت. به دنبال این اقدام بیش از ۵۵۰ نویسنده آلمانی هم به جمع معترضان پیوستند و با ارسال نامه‌ای اعتراض‌آمیز به فروشگاه اینترنتی آمریکایی آمازون، اعلام کردند که حاضر نیستند زیر بار فشارهای این شرکت برای تخفیف بیشتر بروند. در بخشی از این نامه آمده است: «آمازون در فهرست سفارش خريد دستکاري مي‌کند. آمازون از نويسندگان و کتاب‌هايشان به عنوان ابزار فشار براي گرفتن تخفيف بيشتر استفاده مي‌کند.» بازار کتاب عادلانه‌تر آن چیزی است که این نویسندگان و ناشران از آمازون انتظار دارند. با این‌ حال هستند کسانی که تحت عنوان نویسنده «خودنشر» فعالیت می‌کنند و در جنگ آمازون – اشت، جانب این غول اینترنتی را گرفته‌اند.

البته اتحاد نویسندگان امضاء‌کننده نامه علیه آمازون از جمله استیون کینگ، ملکم گلدول و جیمز پترسون به همین جا محدود نشد و این نویسنده‌ها در اواخر شهریورماه، مجددا در نامه‌ای به اعضای هیات مدیره آمازون از بزرگ‌ترین کتا‌بفروشی آنلاین جهان خواستند تا دست از اعمال تحریم علیه کتاب‌های اشت بردارد و  تاخیر در ارسال را متوقف کند.

 

اتهام جدید آمازون

از سوی دیگر آمازون نه فقط با نویسندگان و ناشران آمریکایی، بلکه با اروپایی‌ها به ویژه نیز انتشارات «بونیر» سوئد نیز بر سر قیمت‌گذاری کتاب‌های الکترونیک دچار اختلاف شده است و با توجه به قوانین سفت و سختی که صنعت نشر اروپا برای حمایت از ناشران بالاخص ناشران کوچک دارد، عجیب نیست که ناشران این قاره به سلطه شبکه‌های توزیع مرکزی حساس باشند و نخواهند زیر بار فشارهای آمازون بروند.

جالب است که اقدامات اخیر آمازون حتی اعتراض مونیکا گروترز، وزیر فرهنگ و رسانه آلمان را نیز برانگیخته و او را وارد معرکه قیمت‌گذاری کتاب‌های الکترونیک کرده است به‌طوریکه وی ضمن حمایت از اعتراض نویسندگان اروپایی علیه روش‌های تجاری آمازون، گفته است: «ادبیات، کتاب و انتشارات، پایه و اساس زندگی فرهنگی ما هستند و نباید صرفا به اصول بازاریابی و منبع اقتصادی تبدیل شوند. برخورد مناسب با این ارزش‌ها یک بعد اخلاقی دارد که همه دست‌اندرکاران ازجمله آمازون باید آن را رعایت کنند.»

 

سازوکار آمازون در ایران هم جریان دارد

هرچند آمازون این روزها داد بسیاری از ناشران و نویسندگان مطرح دنیا را درآورده و به زورگویی، تلاش برای انحصاری کردن بازار کتاب‌های الکترونیک، زیر فشار قرار دادن ناشران برای کاهش قیمت و کارمزد خود و همچنین گروکشی کتاب‌ها برای اعمال قدرت بیشتر بر ناشران و در نتیجه وارد کردن ضرر مالی به نویسندگان متهم است، شرکتی به نام آسان‌نشر به عنوان رابط فارسی‌زبان این شرکت شروع به فعالیت کرده و بنابر آنچه که در پایگاه اینترنتی‌اش آماده می‌تواند همه مطالب چاپ‌شده یا نشده را به صورت کتاب و به‌طور مستقیم در داخل کشور آمریکا منتشر و به صورت بین‌المللی عرضه کند.

آسان‌نشر هیچ دفتر فعال رسمی در داخل ایران ندارد و از طریق پایگاه اینترنتی‌اش اقدام به ارایه خدمات به متقاضیان می‌کند.

آسان‌نشر نیز همانند آمازون ناشران را از گردونه تولید و توزیع کتاب حذف کرده و به طور مستقیم با نویسندگان وارد تعامل می‌شود، فرایندی که در درازمدت گردونه نشر را با آسیب مواجه می‌کند.

علاوه بر این در چرخه تولید و توزیع کتاب توسط شرکت آسان‌نشر هیچ‌گونه نظارتی وجود ندارد و این اتفاقا یکی از مواردی است که در پایگاه اینترنتی این شرکت بر آن تاکید شده است. به عبارت دیگر کسب مجوزهای لازم از سازمان‌ها و نهادهای ذیربط در داخل کشور برای چاپ یک اثر توسط آسان‌نشر مورد نیاز نبوده و هر نویسنده‌ای می‌تواند هرگونه محتوایی را توسط این شرکت و به زبان فارسی منتشر و از طریق سایت آمازون در معرض فروش قرار دهد و نویسنده تنها در صورت سوء‌استفاده یا استفاده بی‌اجازه از مطالب دیگران پس از چاپ اثر باید پاسخگو باشد.