«روز صفر» حیرت از حرارت درام!

آرش فهیم

هنر هفتم، ابتدا و قبل از هر چیزی اسباب حیرت است و سعید ملکان، با درک دقیق و عمیق این مهم، مهمترین فیلم سی و هشتمین دوره جشنواره فجر را آفریده است. «روز صفر» در میانه فیلم‌های اغلب سرد و زیر صفر، حرارت را نزدیک به صد می‌رساند.

«روز صفر» فیلمی است که در رده آثار استراتژیک قرار می گیرد، چون درباره یکی از عملیات های پیچیده امنیتی سال‌های اخیر ایران است. عملیاتی که در زمان برگزاری نیز به عنوان یک قابلیت دراماتیک باشکوه شناخته شد. همه منتظر بودیم تا چه کسی سراغ به تصویر کشیدن این تعقیب و گریز آسمانی می‌رود و بیم آن می‌رفت که این سوژه سوخته شود. اما «روز صفر» چشم ها را روشن کرد. می‌شد تنها به همان روزی که عبدالمالک ریگی بازداشت شد هم پرداخت و همین موضوع نیز به تنهایی یک ماجرای کامل است. اما کارگردان، بجای تمرکز روی این بخش از موضوع، میدانی گسترده‌تر را برملا کرده و تریلری سیاسی امنیتی و البته انسانی ساخته است.

«روز صفر» تقریبا همه ویژگی‌های یک فیلم خوب را داراست. از فیلمنامه‌ای پر از ماجرا، حادثه، معما و تعلیق و نقاط عطف دراماتیک، تا رویارویی قهرمان و ضدقهرمان، ضرباهنگ نفس‌گیر، نماهای چشم‌نواز و تنوع و گوناگونی لوکیشن، از بلوچستان و تهران تا برلین و پاکستان و دبی و… خلاصه، همه نماها و موقعیت‌های فیلم، سرشار از درام هستند.

در این هنگامه، اتفاقی رخ می‌دهد و آن، ادراک حقیقت در خلال یک روایت نظامی و سیاسی است. «روز صفر» هر چند شکل و شمایلی هالیوودی دارد، اما فیلمی حقیقت‌گو هم هست. تقابل ریگی به عنوان ضدقهرمان و مامور امنیتی تعقیب کننده وی که تا پایان نیز معلوم نمی‌شود نام واقعی‌ش چیست، تضاد نمایندگان دو روش و منش در جهان هستی هستند.

ریگی، تمثال شیطان است که همه را برای خودش می‌خواهد و مامور امنیتی، خودش را برای همه. این است که در سکانس دستگیری ریگی، مامور سرش رو به آسمان است و ریگی، سرافکنده. پایان فیلم، جایی که مامور امنیتی، ناشناخته و مصداق عینی «سرباز گمنام» در جمعیت محو می‌شود، معنایی عرفانی و معرفت شناختی دارد. او برخلاف قهرمانان هالیوودی، نه برای اثبات خود و خودنمایی، بلکه برای تحقق حق و دفاع از جبهه نیک، خویشتن را فدا می‌کند. به همین دلیل هم «روز صفر» یک فیلم اصلا ملی و بومی و نمونه‌ای از «سینمای مبارزه» است که شهید آوینی، هویت و مقصود سینمای ایران خوانده بود. مبارزه‌ای که همزمان، در باطن و ظاهر عالم برپاست و هر کس که کمتر خودش را بخواهد، پیروز این نبرد است.

هر چند که این فیلم در فیلمنامه، دچار آسیب‌های کوچکی هم هست که در زمان اکران عمومی، به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.