«پروین» را خانواده‌اش پروراند
روز ۲۵ اسفند «بزرگداشت پروین اعتصامی» نام‌گذاری شده است. به همین بهانه در این گزارش یکی از فیلم‌های چهل و دومین جشنوارهٔ فیلم فجر با نام «پروین» را از نگاه «زندگی» بررسی می‌کنیم. این فیلم بخشی از زندگی «پروین اعتصامی» شاعر معاصر ایران را روایت می‌کند.
فیلم سینمایی «پروین» یکی از فیلم‌های چهل و دومین جشنوارهٔ فیلم فجر بود که بخشی از زندگی‌نامهٔ «رخشنده اعتصامی» معروف به «پروین اعتصامی» را، از ازدواج تا مرگش، به تصویر می‌کشد. در این گزارش فیلم «پروین» را از نگاه «زندگی» بررسی می‌کنیم.
دو نکتهٔ مهمی که در نظر داریم
مطابق قول و قرار همیشگی‌مان در نوشتن از فیلم‌ها، همان قدری از روایت داستان و پایان آن می‌گوییم که سازندگان آن در مصاحبه‌ها و نشست خبری فیلم خود گفته‌اند، مگر در پرداختن به جزئیاتی که از نگاه «زندگی» اهمیت دارند، اما داستان و پایان فیلم را لو نمی‌دهند (البته دربارهٔ فیلم‌های تاریخی و بیوگرافی این نکته حساسیتی ندارد). ضمن اینکه تحلیل و بررسی نکات فنی فیلم را بر عهدهٔ دوستان سینمایی می‌گذاریم و تنها به تجزیه و تحلیل محتوای آن می‌پردازیم.
پروین آرام، نجیب و شاعر
در «پروین» دختر محجوب، احساساتی و آرامی را می‌بینیم که در دامن امن یک خانوادهٔ فرهیخته، فرهنگی و شاعرمسلک رشد کرده و از کودکی شعر می‌سروده. خانواده‌ای که پروین را «پروین» بار می‌آورد. او در سایهٔ همین خانواده می‌آموزد که خانه حریم امن، مقدس و پناه است.زندگی پروین را از چند روز قبل از ازدواجش با سرهنگ فضل‌الله همایون‌فال (پسرعموی پدرش) و مهاجرت شغلی همراه او به کرمانشاه می‌بینیم.
زندگی مشترکی که برای پروین آمد نداشت
پروین سر سفرهٔ پدر بزرگ شده و بساط عیش و عشرت ندیده است. به همین خاطر با رفتار و کردار همسرش کنار نمی‌آید. دست بلند کردن فضل‌الله روی پروین که برای پروین و خانواده‌اش بسیار سنگین و ناپذیرفتنی است، نقطهٔ پایان زندگی مشترک نوپای آن دو به حساب می‌آید.گذشته از آن فضل‌الله حتی در کلام هم مراعات حریم‌های همسرانگی را نمی‌کند، تا جایی که پروین به او تذکر می‌دهد «بی‌حیا! آدم راجع به ناموسش هرز حرف نمی‌زنه!».ظلم سرهنگ به پروین به جایی می‌رسد که پیرمرد سرایدار بدون توجه به موقعیت اجتماعی فضل‌الله، جلویش می‌ایستد و از پروین که تازه‌عروسی غریب است، حمایت می‌کند.
خانواده‌ای که «پروین» را پروراند
در «پروین» سبک زندگی ایرانی در دههٔ ۲۰ و ۳۰ را می‌بینیم، البته در خانواده‌ای که آمیخته‌ای از ویژگی‌های روشن‌فکری و فرهیختگی دارد. مادر در عین مادرانگی سنتی و دل‌نگرانی‌های معمول مادرانه، طبع شاعری و شخصیتی باهویت دارد.پدر در جامعهٔ سنتی آن زمان، تمام‌قد پشت دخترش و تصمیم او می‌ایستد. اگرچه راهی کردن پروین به خانهٔ بخت را هم در جهت رشدش تعریف می‌کند «می‌خواستم ازدواج کنه که بدونه زندگی همش شعر و شاعری نیست. بخشیش هم با هم بودنه.».حمایت پدر از پروین تمام و کمال است. اما به از هم پاشیدن زندگی دخترش بی‌اعتنا نیست. او با عصبانیت به فضل‌الله اعتراض می‌کند که باعث خراب شدن یک زندگی مشترک شده و آسیب آن را نمی‌فهمد.ارتباط صمیمی پروین در خانواده تنها با پدر و مادرش نیست. برادرش «ابوالفتح» هم کاملاً حامی و همراه اوست.
پروین برای حضور اجتماعی زن می‌جنگد
یکی از معدود نقاط چالشی فیلم، حضور پروین در جمع مردان شاعر است. پدر با این حضور مخالف است. چون معتقد است آنها دخترش را تحقیر می‌کنند و اعتماد به نفسش را می‌گیرند. سرانجام پروین با تصمیم خودش در جهت مبارزه برای اثبات حضور اجتماعی و فعالیت هنری زن، با حمایت دو سه شاعر سرشناس وارد آن جمع می‌شود.او می‌کوشد با حضور، رفتار و گفتار خود ثابت کند «زن مانکن ویترین نیست. می‌تواند شعر بگوید. رمان بنویسد.».
پروین گریبان مرد انگلیسی را می‌گیرد
اگر فیلمساز به واقعیت وفادار بوده باشد، پروین شعر معروف «مست و هشیار» را در یکی از همین جلسات و زمانی سروده که مردان شاعر او را سؤال‌پیچ می‌کنند و از او می‌خواهند که شعری فی‌البداهه با موضوع گفت‌وگوی «مست» و «محتسب» بگوید.با وجود رفتاری که در جمع مردان شاعر با پروین می‌شود، او رخت‌چرک‌هایش را در حیاط همسایه نمی‌شوید. وقتی مسئول انگلیسی در ایران به پروین می‌گوید «خیلی خوبه که در جامعهٔ بستهٔ ایران، یک زن این طوری مطرح بشه.»، پروین که از اوضاع زنان در کشورهای دیگر آگاه است پاسخ می‌دهد «در انگلستان هم برای نویسندگان زن ارزشی قائل نمی‌شن. مطلع هستم که هنرمندان زن آثارشون رو با نام مردان به چاپ می‌رسانند.».
پروین از دربار گریزان است
پروین به کرامت انسانی زن معتقد است و این را نه در شعار و حرف‌هایش، که در رفتار و حمایتش از «آگرین» می‌بینیم. او برای این دختر دوره‌گرد پناهی بسیار امن و مهربان است. کمک پروین به آگرین نشان از نوع‌دوستی و حمایت او از زنان است که در عملش هم جریان داشت، نه صرفاً در اشعار او.پروین از مقام و منصب‌ها هم نمی‌هراسد. شاهدش آنکه چند بار او را به دربار دعوت می‌کنند و به او پیشنهاد می‌دهند معلم ادبیات ولیعهد شود. اما او نمی‌پذیرد.
حرف آخر
روایتی که در «پروین» می‌بینیم بسیار آرام و کم‌داستان است. دلیلش را می‌توان عمر کوتاه پروین اعتصامی و زندگی کم‌فراز و نشیب یا حتی نبود مستندات کافی از زندگی او دانست. هرچند نویسنده می‌توانست با افزودن کمی چاشنی تخیل، فیلم را پرکشش‌تر و جذاب‌تر رقم بزند.
منبع: فارس
